تولید میلگرد یک فرآیند مهندسی دقیق و چندمرحله ای است که از انتخاب مواد اولیه و ذوب فولاد تا نورد، آج زنی، عملیات حرارتی و کنترل کیفیت ادامه دارد.
میلگرد ستون فقرات سازه های بتنی است و کیفیت آن مستقیماً بر ایمنی و دوام ساختمان تأثیر میگذارد. تولید میلگرد فرآیندی پیچیده و مهندسیشده است که هر مرحله آن نقش کلیدی در رسیدن به محصول نهایی با خواص مکانیکی مطلوب دارد. در ادامه، روند تولید میلگرد از ابتدا تا پایان بررسی می شود.
برگرفته از : https://www.anibazar.ir/news31258/فرایند-تولید-میلگرد
۱.انتخاب و آماده سازی مواد اولیه
شروع فرآیند تولید میلگرد با انتخاب مواد اولیه آغاز میشود. فولاد کربنی یا ترکیبات فولادی آلیاژی، پایه تولید میلگرد هستند. کارخانهها معمولاً از دو منبع استفاده می کنند: شمش فولادی یا ضایعات فولاد بازیافتی.
در روش استفاده از ضایعات، فولاد وارد کورههای القایی یا کوره قوس الکتریکی می شود تا ذوب شود. در این مرحله، مهندسان کنترل دقیقی روی ترکیب شیمیایی انجام می دهند تا درصد کربن، منگنز و عناصر آلیاژی مطابق با استاندارد موردنظر باشد.
۲.ریخته گری و تبدیل فولاد مذاب به بیلت
فولاد مذاب پس از کنترل کیفیت و افزودن عناصر آلیاژی، وارد مرحله ریختهگری میشود. در این بخش، فولاد مذاب به قالبهای مشخص ریخته می شود یا از طریق ریخته گری پیوسته (Continuous Casting) به بیلتهایی با سطح مقطع مربع یا مستطیل تبدیل میشود. بیلتها پایه اصلی میلگرد هستند و کیفیت آنها تأثیر مستقیمی بر خواص مکانیکی و شکلپذیری میلگرد نهایی دارد.
۳.پیش گرم و آماده سازی برای نورد
بیلتها برای نورد گرم باید به دمای مشخصی برسند. در کورههای پیش گرم بیلتها تا حدود ۱۱۰۰ تا ۱۲۵۰ درجه سانتیگراد گرم میشوند. این دما باعث میشود فولاد نرم شود و قابلیت شکل پذیری کافی برای عبور از غلتکهای نورد پیدا کند. کنترل دقیق دما در این مرحله، تضمین میکند که ساختار داخلی فولاد یکنواخت باقی بماند و دانهبندی ریز و مقاوم ایجاد شود.
۴.نورد گرم و شکل دهی میلگرد
پس از پیش گرم بیلت ها وارد دستگاههای نورد میشوند. نورد گرم شامل چندین مرحله است: ابتدا بیلت ضخامت خود را از دست می دهد، سپس قطر و شکل نهایی میلگرد مشخص میشود. اگر میلگرد آجدار تولید شود، در مراحل نهایی غلتک هایی آج موردنظر را روی سطح ایجاد میکنند. نوع و الگوی آج، بر مقاومت چسبندگی میلگرد با بتن تأثیر مستقیم دارد.
۵.عملیات حرارتی و افزایش خواص مکانیکی
برخی میلگردها پس از نورد، تحت عملیات حرارتی قرار میگیرند تا مقاومت و انعطاف پذیری بهینه شود. روشهای رایج شامل ترمکس (Quench & Self-Tempering) است که در آن سطح میلگرد سریعاً خنک میشود و هسته داخلی بازپخت می شود. این کار باعث میشود میلگرد هم مقاومت بالا داشته باشد و هم شکل پذیری مناسب برای خمکاری و نصب در پروژههای ساختمانی را حفظ کند.
۶.خنک سازی، برش و بسته بندی
میلگردها پس از نورد و عملیات حرارتی بر روی بسترهای خنک کن قرار می گیرند تا دمای آن ها کاهش یابد و تغییر شکل ناخواسته نداشته باشند. سپس میلگردها به طول استاندارد (معمولاً ۱۲ متر) بریده و در وزنهای مشخص بندیل می شوند. این مرحله برای حمل و انبارداری راحت و کنترل کیفیت ضروری است.
۷.کنترل کیفیت و علامت گذاری
قبل از عرضه میلگرد به بازار، نمونه هایی از آن تحت تست های مختلف قرار می گیرند: تست کشش، خم کاری، مقاومت تسلیم و انعطاف پذیری. هر میلگرد استاندارد نیز با نام یا کد کارخانه، گرید، نوع آج و استاندارد تولید علامت گذاری میشود تا امکان شناسایی و اطمینان از کیفیت آن وجود داشته باشد.
۸.استانداردها و گریدهای میلگرد
میلگردها بر اساس استانداردهای مختلف تولید میشوند. در ایران، استاندارد ملی 3132 رایج است و میلگردها معمولاً در گریدهای A2، A3 و A4 عرضه می شوند. هر گرید، ترکیب شیمیایی، مقاومت و شکل آج متفاوت دارد. انتخاب گرید مناسب، بر اساس نوع سازه، محل پروژه و میزان بار وارده، اهمیت حیاتی دارد.
۹.نکات کلیدی در کیفیت میلگرد
یکنواختی آج و سطح میلگرد: آج ها باید مرتب و منظم باشند و له شدگی یا نقص نداشته باشند.
انطباق با استاندارد: مقاومت تسلیم، مقاومت کششی و انعطافپذیری میلگرد باید با گرید تعیینشده مطابقت داشته باشد.
وزن و طول استاندارد: هر شاخه میلگرد باید مطابق جدول اشتال وزن و طول مشخص داشته باشد.این نکات به خریدار کمک می کنند تا از میلگردی استفاده کند که ایمنی و دوام سازه را تضمین کند.
تاثیر کیفیت تولید بر قیمت میلگرد
کیفیت تولید میلگرد تأثیر مستقیمی بر قیمت آن دارد و این رابطه هم از منظر مواد اولیه و هم از منظر فرآیند تولید قابل بررسی است. میلگردی که از بیلت یا شمش با کیفیت بالا و عناصر آلیاژی دقیق ساخته شود، مقاومت تسلیم و کششی بهتری دارد و رفتار آن در بتن پایدارتر است؛ همین امر باعث افزایش هزینه تولید و در نتیجه افزایش قیمت نهایی میشود.
روشهای تولید نیز نقش مهمی دارند. میلگردهای ترمکس یا عملیات حرارتی دیده نسبت به میلگردهای نورد ساده، زمان و انرژی بیشتری برای خنک سازی سریع و بازپخت نیاز دارند و نیازمند تجهیزات پیشرفته هستند؛ بنابراین قیمت آنها بالاتر است. علاوه بر این، کنترل دقیق دما در کورههای پیش گرم، غلتکهای نورد با کیفیت و عملیات آجزنی منظم باعث میشود میلگردی با سطح یکنواخت و استاندارد تولید شود که هزینه تولید آن بیشتر است.
عامل دیگر، استاندارد و گرید میلگرد است. میلگرد های با مقاومت بالا، آج پیچیده یا گریدهای ویژه ضدزلزله (مثل A4/B500C) نسبت به میلگردهای سادهتر (A2/A3) قیمت بالاتری دارند، زیرا نیازمند فولاد با کیفیت بالاتر و فرآیند دقیق تر هستند. در نتیجه، کیفیت تولید نه تنها بر ایمنی و دوام سازه تأثیر میگذارد، بلکه یکی از مهم ترین شاخصهای تعیین قیمت میلگرد در بازار محسوب میشود.
تولید کنندگان میلگرد در ایران
تولید میلگرد در ایران یکی از صنایع کلیدی و راهبردی فولاد سازی محسوب می شود و تعداد قابل توجهی کارخانه بزرگ و متوسط در سراسر کشور در این حوزه فعالیت میکنند. این تولیدکنندگان با استفاده از تکنولوژی نورد گرم و رعایت استانداردهای ملی و بینالمللی، میلگردهایی با گریدهای مختلف A2، A3 و A4 تولید میکنند که در پروژههای ساختمانی، پل سازی و سازههای صنعتی کاربرد دارند.
برخی از کارخانهها به دلیل سابقه طولانی، کیفیت بالای محصولات و توان تولید انبوه، در بازار داخلی و صادراتی شناخته شده هستند.
از مهمترین تولید کنندگان میلگرد در ایران می توان به کارخانه های واقع در اصفهان، یزد، ابرکوه، اهواز و سیرجان اشاره کرد که هر کدام با ظرفیت تولید سالانه قابل توجه، بخشی از نیاز بازار داخلی را تامین میکنند. این کارخانهها علاوه بر تولید میلگرد ساده و آجدار، قادر به تولید میلگرد ترمکس و ویژه برای پروژههای حساس و سازههای مقاوم در برابر زلزله هستند.
کیفیت محصولات این تولید کنندگان معمولاً تحت نظارت دقیق آزمایشگاههای کنترل کیفیت و مطابق با استاندارد ملی 3132 و استانداردهای بینالمللی است.
در کنار کارخانه های بزرگ، چندین تولید کننده متوسط و کوچک نیز در استانهای مختلف ایران فعالیت میکنند که عمدتاً میلگردهای معمولی و اقتصادی تولید می کنند. این تولید کنندگان با ارائه محصولات با قیمت مناسب، نقش مهمی در تأمین میلگرد برای پروژه های ساختمانی و صنعتی کوچک و متوسط دارند. تنوع تولید کنندگان و گستره جغرافیایی آنها باعث شده بازار میلگرد در ایران رقابتی و پویا باشد و خریداران با توجه به کیفیت، گرید و قیمت، گزینه مناسب را انتخاب کنند.
جمع بندی
تولید میلگرد یک فرآیند مهندسی دقیق و چندمرحله ای است که از انتخاب مواد اولیه و ذوب فولاد تا نورد، آج زنی، عملیات حرارتی و کنترل کیفیت ادامه دارد. هر مرحله از تولید، تأثیر مستقیم بر خواص مکانیکی، مقاومت و دوام میلگرد دارد. شناخت این فرآیند برای مهندسین، پیمانکاران و خریداران اهمیت بالایی دارد تا بتوانند محصولی مطمئن و مطابق با نیاز پروژه انتخاب کنند.