گزارش ابرنت؛
جهش در تولید رادیودارو افزایش اسکنرهای پزشکی هسته ای در ۳۱ استان
ابرنت: ایران هم اکنون جایگاه خودرا بعنوان یکی از سه کشور برتر جهان در صنعت رادیودارو تثبیت کرده و آمارها نشان میدهد تعداد دستگاههای تصویربرداری پزشکی هسته ای در کشور رشد داشته است.
به گزارش ابرنت به نقل از مهر، انرژی هسته ای به عنوان یکی از منابع مهم انرژی، کاربردهای گسترده ای در عرصه های مختلف علمی و پزشکی دارد. یکی از کاربردهای برجسته انرژی هسته ای در پزشکی، تولید «رادیو داروها» است. رادیو داروها ترکیبات شیمیایی هستند که حاوی رادیو نوکلئیدها یا همان هسته های اتمی رادیواکتیو بوده و به منظور تشخیص یا درمان بیماری ها، به بیمار تزریق یا خورانده می شوند.
رادیونوکلئیدهای موجود در این ترکیبات، پرتوهای مختلفی مانند آلفا، بتا و گاما تولید می کنند که هر یک خاصیت های خاصی دارند. این پرتوها به علت انرژی و خاصیت نفوذپذیری خود، قادرند در بدن هدف قرار گرفته و به تشخیص دقیق بیماری هایی مانند سرطان، اختلالات قلبی و مشکلات غدد درون ریز کمک کنند. همینطور در درمان، این پرتوها می توانند به شکل موضعی سلول های سرطانی را تخریب کنند بدون این که به بافت های سالم لطمه قابل توجهی وارد شود.
فناوری رادیو داروها یکی از دستیافته های برجسته پزشکی مدرن است که در چند دهه اخیر تحولات شایان توجهی در عرصه تشخیص و درمان بیماری ها، خصوصاً بیماری های پیچیده مانند سرطان، ایجاد کرده است. استفاده از رادیو داروها در تصویربرداری هسته ای و درمان های هدفمند، سبب پیشرفت قابل توجهی در تشخیص سریع بیماری ها و کاهش عوارض ناشی از روش های درمانی سنتی شده است.
با این حال، کشورهای درحال توسعه به علت محدودیت های زیرساختی و دسترسی کمتر به تکنولوژی های جدید، کمتر توانسته اند از این فنآوری بهره مند شوند. دراین میان، ایران با پیشرفت در تولید رادیو داروها و راه اندازی مراکز تخصصی، گامهای مهمی در به کارگیری این فناوری برداشته است.
اهمیت فناوری رادیو داروها در تشخیص و درمان سرطان
فناوری رادیو داروها در تشخیص و درمان سرطان نقش کلیدی و راهبردی دارد و پیشرفتهای آن به پزشکان این امکان را می دهد که به صورت دقیق تر و مؤثرتر بیماری ها خصوصاً سرطان را شناسایی و درمان کند. در ادامه به با اهمیت ترین خاصیت ها و تأثیرات این فناوری در این عرصه اشاره می شود.
پزشکی شخصی سازی شده
رادیو داروها در پزشکی شخصی سازی شده نقشی حیاتی دارند و کمک می کنند تا درمان ها به صورت دقیق تری برای هر بیمار انتخاب، شوند که نتیجه آن کاهش عوارض جانبی و افزایش اثر بخشی است.
نقش در توسعه داروهای جدید
رادیو داروها در ارزیابی توزیع و اثربخشی داروها نقش دارند و به محققان کمک می کنند تا داروهای جدید را با دقت بیشتری آزمایش نمایند این امر موجب تسریع روند پژوهش و توسعه داروهای جدید می شود.
رادیو داروها به صورت شایان توجهی در بهبود تشخیص و درمان سرطان و همینطور سایر بیماری ها نقش دارند. این فناوری ها نه تنها به دقت بیشتر در تشخیص و درمان کمک می کنند بلکه در توسعه داروهای هدفمند شخصی سازی شده کاهش هزینه ها و ارتقا کیفیت زندگی بیماران تأثیر فراوانی دارند. استفاده از رادیو داروها و به محققان کمک می نماید تا به درمان های نوین و اثر بخش تری دست یابند و فرایند پژوهش و توسعه داروها را تسریع کنند.
تحولات فناوری رادیو داروها در پزشکی، درمان و تشخیص
جایگاه فناوری رادیو داروها
فناوری رادیو داروها به بخشی جدایی ناپذیر از پزشکی مدرن در تشخیص و درمان بیماری ها، خصوصاً سرطان، تبدیل گشته است. در کشورهای پیشرفته، استفاده از خدمات پزشکی هسته ای به صورت گسترده رواج دارد، در حالیکه کشورهای درحال توسعه به علت محدودیت های زیرساختی، خصوصاً در زمینه تولید رادیو داروها، کمتر توانسته اند از این فنآوری بهره مند شوند.
برای استفاده مؤثر از این تکنولوژی، وجود دو زیرساخت اصلی ضروری است: تولید رادیودارو و استفاده از آن در مراکز درمانی، خصوصاً روشهای فنی تصویربرداری هسته ای SPECT و PET که تحولات عظیمی در تشخیص بیماری هایی مانند سرطان، بیماری های قلبی و عصبی بوجود آورده اند.
تحولات در زمینه تشخیص با بهره گیری از فناوری رادیوداروها
تصویربرداری SPECT
از دهه ۱۹۷۰، استفاده از رادیو داروها در روش تصویربرداری SPECT، تحولات قابل توجهی در تشخیص دقیق بیماری ها ایجاد کرده است. این تکنیک خصوصاً در تشخیص بیماری های قلبی، پیگیری درمان سرطان، و شبیه سازی عملکرد مغزی در بیماری هایی مانند آلزایمر و پارکینسون به کار می آید. یکی از مهم ترین مزایای SPECT، تصویربرداری دقیق و غیرتهاجمی آنست.
تصویربرداری PET
فناوری PET با قابلیت تصویربرداری از فرآیندهای متابولیکی و بیولوژیکی بافت ها، تحولات شایان توجهی در تشخیص سریع سرطان، ارزیابی درمان ها و پیگیری مشکلات قلبی بوجود آورده است. PET به علت دقت بالاتر و امکان ترکیب با CT یا MRI، اطلاعات جامع تری از ساختار و عملکرد بدن فراهم می آورد. علاوه بر این، PET توانایی تشخیص اختلالات مغزی و مدیریت بیماری های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون را دارد.
وضعیت ایران در فناوری های تصویربرداری هسته ای
ابزار تشخیصی در پزشکی در بیمارستان ها و مراکز خصوصی زیر مجموعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه نصب و مورد بهره برداری قرار می گیرد. در مقاله ای با عنوان «توزیع تجهیزات پزشکی تشخیصی درمانی سرمایه ای در ایران در سال ۱۳۹۵ و برآورد تعداد دستگاه مورد نیاز تا سال ۱۴۰۴» در سال ۱۳۹۶ در مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران توسط متخصصین و مسؤلان امر به چاپ رسیده تعداد دستگاه های گاما کمرا مربوط به تصویر برداری (SPECT در سال ۱۳۹۵ تعداد ۱۷۶ دستگاه و برآورد آن برای ۱۴۰۴ تعداد ۲۲۶ دستگاه بوده است.
در همین مقاله تعداد دستگاه PET Scan (مربوط به تصویر برداری PET) در سال ۱۳۹۵ تعداد ۳ دستگاه و برآورد تعداد دستگاه مورد نیاز تا سال ۱۴۰۴ تعداد در ۱۶ دستگاه ارزیابی شده است. باتوجه به اطلاعات موجود تعداد دستگاه های تصویربرداری SPECT اکنون حدود ۲۱۶ دستگاه در ۳۱ استان و دستگاه های تصویربرداری PET اکنون ۱۰ دستگاه است.
با توجه به گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد توزیع اسکنرهای تصویربرداری در سال ۲۰۲۳ مشخص می شود تعداد اسکنرهای SPECT در سطح جهانی در این سال به حدود ۲۷۰۱۸۰ دستگاه رسیده است. توزیع این اسکنرها به صورت نامتناسبی در کشورهای با درآمد بالا متمرکز است.
هر چند تعداد اسکنرهای SPECT در کشور هنوز هم از میانگین جهانی ( (۳۰۵) اسکنر به ازای هر میلیون نفر پایین تر) است با این وجود ایران در این گزارش از نظر تعداد اسکنرهای SPECT جزو کشورهای با درآمد بیشتر از متوسط (Upper-Middle Income) دسته بندی شده است.
وضعیت جهانی و ایران در عرصه تولید رادیو داروها و تصویربرداری هسته ای
در سطح جهانی، دسترسی به دستگاه های SPECT و PET به شدت به سطح درآمد کشورها وابسته است. کشورهای با درآمد بالا چندین برابر بیشتر از کشورهای با درآمد متوسط و کم، به این تجهیزات دسترسی دارند.
بازار جهانی رادیو داروها در سال ۲۰۲۴ با ارزشی بین ۶.۷۴ تا ۱۱.۸۵ میلیارد دلار تخمین زده شده است. همینطور پیشبینی می شود تا سال ۲۰۳۴، این بازار با نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR) بین ۷.۵۳٪ تا ۱۱.۴۵٪ به بالای ۲۵ میلیارد دلار برسد.
ایران در زمینه تولید رادیوداروها و دستگاه های تصویربرداری هسته ای پیشرفت هایی داشته است، اما همچنان وابستگی قابل توجهی به واردات رادیوایزوتوپ های کلیدی مانند مولیبدن -۹۹m و لوتسیوم -۱۷۷ وجود دارد.
توسعه زیرساخت های در رابطه با تولید رادیو داروها، همچون تولید رادیوداروهای کاربردی نظیر FDG (فلوئورودئوکسی گلوکز) و افزایش تعداد دستگاه های PET، از اولویت های مهم جهت پیشرفت جایگاه ایران در عرصه پزشکی هسته ای است.
افزایش تعداد اسکنرهای PET از ۲۲۵ به تعداد بیشتر و پیشرفت جایگاه ایران در حوزه جهانی پزشکی هسته ای، از اهداف مهم کشور شمرده می شود.
تولید اولین دوز رادیوداروی FDG در یکی از بیمارستان ها تهران
سیکلوترون یکی از بیمارستان های تهران، در جهت تحقق خودکفایی کشور در تامین رادیوداروهای پزشکی و تولید رادیوایزوتوپ های مورد نیاز در تصویربرداری PET، نصب و به راه افتاده است. همینطور بخش تولید رادیودارو در این بیمارستان در سال قبل موفق به تولید اولین دوز رادیوداروی FDG شد. البته تنها شرکت متولی امر تولید و توزیع رادیو داروها در کشور، یک شرکت دولتی متعلق به سازمان انرژی اتمی ایران است.
تولید ۷۰ نوع رادیودارو در ایران
ایران با تولید ۷۰ نوع رادیودارو و تامین نیاز بالاتر از ۶۵۰۰ مرکز پزشکی هسته ای، جایگاه خودرا به عنوان یکی از سه کشور برتر جهان در این صنعت تثبیت کرده و با صادرات به ۱۵ کشور، سودی معادل ۷۰ میلیون دلار را در سال ۱۴۰۴ به ارمغان آورده است.
وضعیت اسکنرهای تصویربرداری SPECT و PET در ایران
در حال حاضر، تعداد اسکنرهای SPECT در ایران حدود ۲۱۶ دستگاه است که در ۳۱ استان کشور توزیع شده اند. این رقم پایین تر از متوسط جهانی ۳.۵ اسکنر به ازای هر میلیون نفر است.
در زمینه PET (تصویربرداری از فرآیندهای متابولیکی و بیولوژیکی بافت ها) نیز، تعداد اسکنرهای فعال در کشور حدود ۱۰ دستگاه برآورد می شود که به مراتب کمتر از متوسط جهانی (۰.۷۳۹ اسکنر به ازای هر میلیون نفر) است. در حالیکه در کشورهای با درآمد بالا، بالاتر از ۳ اسکنر PET به ازای هر میلیون نفر وجود دارد.
چالش ها و اولویت ها
وابستگی به واردات
ایران به واردات بیشتر رادیوایزوتوپ های حیاتی همچون مولیبدن -۹۹mو لوتسیوم -۱۷۷ وابستگی شدیدی دارد. این مساله سبب لطمه پذیری زنجیره تامین رادیوداروها و افزایش هزینه ها در عرصه پزشکی هسته ای می شود.
نیاز به توسعه زیرساخت ها
یکی از اولویت های اساسی برای پیشرفت جایگاه ایران در پزشکی هسته ای، توسعه زیرساخت های تولید داخلی رادیوایزوتوپ ها، افزایش ظرفیت تولید رادیوداروهای درمانی و تشخیصی، و افزایش تعداد اسکنرهای PET و SPECT است.
ایران در سالیان اخیر در زمینه تولید رادیو داروها و سودجستن از فناوری های تصویربرداری پزشکی هسته ای پیشرفت های قابل توجهی داشته است. با این وجود، چالش هایی همچون کمبود در تولید رادیوایزوتوپ های کلیدی، تعداد محدود اسکنرها و احتیاج به گسترش زیرساخت های تخصصی همچنان پابرجا است. برای رقابت با کشورهای پیشرفته و دستیافتن به جایگاه برتر جهانی در این عرصه، ضروریست که تولید داخلی رادیوایزوتوپ ها تقویت شود و شبکه تجهیزات و مراکز پزشکی هسته ای در کشور گسترش یابد.
این مطلب ابرنت را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط ابرنت
نظرات بینندگان ابرنت در مورد این مطلب
لطفا شما هم در مورد این مطلب نظر دهید